Pszczoły w stanie spoczynku: Co dzieje się w ulu zimą?

Dla wielu początkujących pszczelarzy zastanawiające jest, co dzieje się w ulu, gdy temperatury spadają, a zimowa cisza ogarnia pasiekę. Choć wydaje się, że pszczoły „śpią” lub są całkowicie nieaktywne, ich życie zimą wcale nie zamiera. W rzeczywistości zachodzą w ulu fascynujące procesy, które mają na celu jedno – przetrwać do wiosny.

Kłąb zimowy – pszczela strategia na przetrwanie mrozu

W momencie, gdy temperatury na zewnątrz spadają poniżej około 10°C, pszczoły zaczynają formować tzw. kłąb zimowy. To niezwykle pomysłowy mechanizm obronny. Pszczoły gromadzą się blisko siebie w zwartym kulistym skupisku, w środku którego utrzymują temperaturę na poziomie od 20°C do 30°C, w zależności od stanu aktywności. Pszczoły w kłębie zmieniają swoją pozycję – te z zewnętrznej warstwy stopniowo przesuwają się do środka, aby nie zamarznąć, i odwrotnie. Taka „rotacja” pozwala równomiernie rozłożyć temperaturę i chronić pszczoły przed wychłodzeniem.

Królowa w centrum kłębu

Królowa jest dla rodziny pszczelej kluczowa, dlatego cała strategia kłębu zimowego koncentruje się na jej ochronie. To właśnie królowa znajduje się w samym sercu kłębu, gdzie temperatura jest najwyższa i najbardziej stabilna. Dzięki temu jest dobrze chroniona przed zimnem i może przetrwać trudne warunki zimowe, by na wiosnę ponownie rozpocząć składanie jaj i odbudowę populacji rodziny.

Minimalna aktywność i oszczędzanie energii

Choć pszczoły pozostają w kłębie przez całą zimę, ich aktywność jest minimalna. W kłębie nie wytwarzają nowych pszczół, a ich ruchy ograniczają się do przemieszczeń w celu ochrony przed zimnem i dotarcia do zapasów pokarmu. Celem jest zaoszczędzenie maksymalnej ilości energii, którą będą potrzebować, by przetrwać do cieplejszych dni. W miesiącach zimowych pszczoły starają się zminimalizować wydatkowanie energii, aby nie nadwyrężać zapasów miodu.

Żywność na zimę – zapasy miodu, pyłku i podkarmianie

Miód zgromadzony w lecie odgrywa kluczową rolę jako pokarm, który podtrzymuje pszczoły przez zimę. Energia pozyskana z miodu jest niezbędna do utrzymania ciepła w kłębie i przetrwania rodziny aż do wiosny. Pszczoły stopniowo przesuwają się po plastrach w stronę zapasów, pobierając je systematycznie, by nie zamarznąć i nie umrzeć z głodu. Pyłek, zgromadzony w mniejszych ilościach, również jest spożywany, głównie w miarę zbliżania się wiosny, kiedy zwiększa się potrzeba energii z powodu rozpoczynającego się składania jaj przez królową.

Czasem, gdy zapasy miodu są niewystarczające, pszczelarze decydują się na podkarmianie rodzin pszczelich. Jest to szczególnie ważne, jeśli sezon letni był słaby, a zapasy w ulu mogą nie wystarczyć na przetrwanie zimy. Jesienią do podkarmiania najczęściej stosowany jest syrop cukrowy, aby pszczoły zdążyły go przerobić na pokarm zapasowy. W zimniejszych miesiącach, gdy syrop staje się mniej skuteczny, można stosować ciasto dla pszczół, które jest łatwiejsze do pobierania w niskich temperaturach. Jednak podkarmianie powinno być stosowane z rozwagą – najlepiej w miarę potrzeb i w sposób kontrolowany, aby nie zakłócić naturalnych procesów w ulu.

Odporność na choroby i znaczenie zdrowego kłębu

Zima to także czas, gdy odporność pszczół jest kluczowa, a rodzina musi być wolna od chorób. Przed zimą pszczelarze podejmują działania, aby zmniejszyć ryzyko chorób, takich jak warroza, która może osłabić pszczoły i obniżyć ich szanse na przetrwanie. Pszczoły w kłębie są bardziej podatne na stres, a każda strata członków rodziny w zimie może mieć poważne konsekwencje dla przetrwania całego ula.

Kiedy pszczoły opuszczają ul zimą?

Ciekawym faktem jest to, że pszczoły, mimo iż większość zimy spędzają wewnątrz ula, czasem wychodzą na krótkie „loty oczyszczające”. Gdy temperatury wzrosną do ok. 10°C, pszczoły opuszczają ul, by oczyścić swoje jelita z nagromadzonych odchodów. Loty te są krótkie, ale bardzo ważne dla zdrowia pszczół – pomagają zapobiegać chorobom i infekcjom w ulu.

Zima to dla pszczół wyjątkowy czas przetrwania, w którym ich aktywność znacząco spada, ale nie oznacza to całkowitej bezczynności. Dzięki instynktownemu tworzeniu kłębu zimowego, przemieszczaniu się po zapasach miodu i ochronie królowej, pszczoły są w stanie przetrwać nawet najtrudniejsze zimowe miesiące. Ta strategia sprawia, że wiosną rodzina pszczela budzi się z siłą i gotowością do pracy, by rozpocząć nowy sezon pełen zbiorów.